Dwór w Czaplach Wielkich :: miechowski

Dwór w Czaplach Wielkich

Obecnie istniejący dwór w Czaplach Wielkich powstał w II połowie XIX wieku według projektu Bolesława Pawła Podczaszyńskiego (1822-1876), w miejscu, gdzie wcześniej stał dwór Popielów z ogrodem włoskim. Dwór wybudowany na skarpie zabezpieczonej od południa kamiennym murem; w 1920 roku przebudowany.
W 1945 roku cały majątek Popielów zostaje upaństwowiony. Do końca sierpnia 2011 r. w dawnym dworze mieściła się szkoła podstawowa. Godna uwagi jest piękna aleja lipowa położona w parku od strony południowej.

Najstarsza pisemna informacja o Czaplach Wielkich pochodzi z 1345 roku (Czapl), kolejna z 1346 (Nova Czapla). Czaple Wielkie stanowiły własność szlachecką, czasem podzieloną między kilku właścicieli. 1364 - Stefan z Czapel,1384-1411 - Stogniew z Czapel Wielkich,1448 - Jan i Tomasz z Czapel,1450-1465 Jan Nekanda Trepka; jego następcami byli: syn Stanisław a po nim wnuki Jan i Hieronim,1521 - Czaple Wielkie podzielone są na 3 części,1522 - Anna Krezina (dzierżawi cz. Czapel Wielkich),1524 - Zygmunt Stary prawem kaduka nabywa Czaple (po śmierci Jana Błę(ą)da); darowuje je następnie Janowi Łabędziowi,1530 - pobór podatku od właścicieli Czapel: Trepki i Błęda (Łabędzia?).
W XVI i XVII wieku Czaple pozostają w rękach Trepków-Nekandów. Pod koniec XVII wieku Żegota Nekanda Trepka sprzedaje majątek Mikołajowi Dembińskiemu, h. Nieczuja. 1660 - Tomasz Dembiński dziedzicem Czapel Wielkich, a następnie jego brat Michał Dembiński.
Salomea Dembińska (córka Michała) wychodząc za mąż za Jana Piegłowskiego dziedziczy Czaple Wielkie. Jej córka, Maria Piegłowska wnosi w 1749 roku Czaple Wielkie w posagu mężowi Konstantemu Popielowi h. Sulima.
Następnym właścicielem od 1764(?) roku jest Paweł Chościak - Popiel (1733-1809), syn Konstantego, Kasztelan Sandomierski.
Od 1800 roku Czaplami włada Konstanty Popiel (1774-1847), syn Pawła, następnie majątek dziedziczy Wacław Chościak Popiel (1811-1899), syn Konstantego. Jego następcą jest syn Konstanty (1841-1919) - żona Maria z Januszkiewiczów, i dalej po mieczu Eustachy (1880-1936) oraz Jan (1914-1974).
W 1846 roku Zofia z Badenich Popielowa wymieniana jest w tabeli prestacyjnej jako właścicielka Czapel Wielkich.

W Czaplach Wielkich urodził się Wincenty Teofil Chościak Popiel (1825-1912), biskup płocki, kujawsko - kaliski a następnie arcybiskup metropolita warszawski.

Zofia z Badenich Popielowa (ok.1790-1859), żona Konstantego Popiela.

Przy sporządzaniu jej aktu gonu obecny był syn Paweł Popiel, "dziedzic" dóbr Kurozwęki i Ruszcza oraz Piotr Dziarmagowski, rządca dóbr Caple Wielkie.

Eustachy Popiel (1880-1936).

Obraz przedstawiający dwór w Czaplach Wielkich autorstwa Marii Płonowskiej.

Zbiory pani Marii Miernik z Popielów.

Liber chamorum

Właścicielem Czapel Wielkich był Walerian Nekanda Trepka (1584/5? - 1640), autor Liber generationis plebanorum (Liber chamorum). W księdze tej Trepka ujawnia plebejskie pochodzenie wielu rodów szlacheckich, które wbrew prawu sięgały zaszczytów. Poniżej cytat za Z. Pęckowskim:

"Miechowski, ten zwał się pierwej Milkowski od Mikołaja imienia swego, potym to urosło Miechowski, a jest kusznierza Wojciecha syn, ze wsi Czapl Wielkich u Miechowa. Są bratów jego tam trzej: Jakub, Marcin, i Józef i anno 1633 kusznierstwo robieli. Czwarty, Jędrzej, też kusznierz w Kalinie pod Miechowem. Piąty szewstwo robieł w Miechowie. Ten nazwany z klechą zaszedł beł pod Kalisz i tam potym we dworze służeł u paniej wdowy; przywoływała go więc na łóżko do siebie... gachem go zwali. Odpowiedał mu syn paniej zabić go... ale uciekł na koniu... Za ślachcica udawał się i pierwej i tam... przystał do p. Wacława Kotkowskiego... Drwieł frant, zaś pod Miechów przywędrował bardzo oszarpano, zutracał owe szaty i dostatki, co od wdowy miał... Beł potym pod Miechowem u pana Trepki, pana dziedzicznego w Czaplach. Dał cudną barwę i ochendożkę, on za to uciekł i okradł pana circa 1632 i powędrował pod Zamoście. Beł u kilku panów w jednym roku, jak pana okradł, a nigdzi miesca nie zbeł... Choć rodzic za trzy mile beł od Krakowa, udawa... że z Wielgi Polski ślachcic..."